In navolging van meerdere landelijke partijen die onderzoek doen naar de mentale gezondheid van Nederlandse jongeren, draagt ook project Buitenkans een steentje bij aan het zoeken naar oplossingen voor deze problematiek. Monique: 'Jongeren wíllen leren en ze wíllen zich ontwikkelen. Daar hoef je in principe niet eindeloos toe aan te sporen - het gaat om een natuurlijke behoefte tot groei. Maar die behoefte om te leren en om naar school te komen, begint onder druk te staan als een kind niet lekker in zijn vel zit. Wanneer het piekert, depressieve gevoelens ervaart, stress voelt. Bij Buitenkans vertrekken we vanuit de overtuiging dat de huidige, hoge afwezigheidscijfers en de daarmee toenemende kansenongelijkheid een onderliggend probleem blootleggen. Het welbevinden van jongeren staat onder druk. Jongeren met weer basisvertrouwen krijgen. In zichzelf. In anderen. In hun perspectieven. En die taak ligt bij ons: bij leerkrachten, onderwijzers, hulpverleners, ouders, de buurt - met de school als de plek waar alle ondersteuning samenkomt.'
Leerlingen zien en horen
Irene Pel, die de dialoogsessies van Buitenkans organiseert en bijwoont: 'We weten allemaal dat het onderwijs onder hoge druk staat - door financiële afrekeningen, door corona. Het maakt dat de focus op het didactische aspect van onderwijzen enorm vergroot is, en dat andere wezenlijke onderdeel van werken met jongeren - namelijk bijdragen aan hun vorming in de breedste zin van het woord - onder druk staat. Scholen zelf beseffen dit óók, en vragen om hulp: hoe kunnen we leerlingen beter horen en begrijpen wat er nodig is? In samenwerking met jongeren - en op basis van Design Thinking - is zo de dialoogsessie ontstaan. Een ontwerp- en praatmethode die het voor alle jongeren - van verbaal behendig tot verlegen en minder taalvaardig- mogelijk maakt om zich uit te spreken en ideeën vorm te geven. Doordat een dialoogsessie niet de problemen maar de sluimerende behoeftes centraal stelt, en doordat er ervaren vormingswerkers aanwezig zijn ter begeleiding, levert zo'n sessie inzichten, ideeën en oplossingen op die veel scholen niet voorzien, maar die wel essentieel zijn voor verbeteringen. Bovendien, en dit is het belangrijkste: de school geeft het signaal af écht naar leerlingen te willen luisteren. Het belang daarvan - van aangaan van dat gesprek en van de bereidheid om leerlingen zelf te horen - daar gaat het over: dát moet wat ons betreft een structurele manier van denken en werken worden op en rondom een school.'
Monique: 'Laten we helder zijn: De druk is hoog, bij iedereen. Maar wat je hoort, is dat scholen wel oren hebben naar een dialoogsessie, maar dat ze geen ruimte zien voor het nawerk. Het terugkerend op de agenda zetten van zo'n gesprek; het oppakken van de dingen die tijdens een sessie naar boven zijn gekomen - dat zijn zaken die ze graag willen uitbesteden aan bijvoorbeeld de ouders. Dat raakt in onze aan iets fundamenteels, aan de kern van het probleem. Tijdens een gesprek met de school leggen we uit: juist het structureel tijd vrijmaken om naar die behoeftes van leerlingen te blijven luisteren - ze serieus te nemen, hun wensen actief op te pakken - dáár wordt de basis voor meer welbevinden gelegd. Daar ligt de motivatie voor er meer willen zijn, voor meer willen leren, voor meer onderdeel willen zijn van dat leven op school.'
De dialoog in 5 stappen
Centrum 1622 is een stichting die vormingswerk inzet voor meer weerbaarheid, welbevinden en sterkere toekomstperspectieven onder Haagse jongeren. Tijdens een dialoogsessie zorgen de vormingswerkers van Centrum 1622 voor een veilige en comfortabele sfeer, en vertalen ze de behoeften van leerlingen naar concrete actie- en aandachtspunten voor de school. Joyce Bikker en Linda Rochat over het hoe en waarom achter de dialoogsessie.
1. Een sessie biedt bij uitstek ruimte aan meerdere geluiden en meningen. Wij stellen daarom altijd voor om leerlingen de gelegenheid te bieden zichzelf aan te melden, maar om ook de mentoren te vragen gericht leerlingen uit te nodigen. Zo stel je een zo divers en representatief mogelijke groep samen, inclusief verlegen leerlingen die je normaal niet snel hoort.
2. Een ontspannen context levert andere gesprekken op. Wij zorgen voor een kleed en kussens op de vloer, waar op gewerkt kan worden. En we vertellen bij aanvang van de sessie iets over onszelf, en over worstelingen uit onze eigen schooltijd, om de drempel te verlagen. Een dialoogsessie is door Design Thinking-methode primair een creatief proces, en pas in de tweede plaats een gesprek. Door samen aan prototypes te werken, spreek je een grote groep leerlingen aan mee te denken of zich te mengen - ook de leerlingen die analytisch of verbaal minder sterk zijn.
3. Tijdens een dialoogsessie worden er 3 vraagstukken voorgelegd, die betrekking hebben op ontspanning, persoonlijke aandacht en de verstandhouding met medeleerlingen binnen de school. Door leerlingen te vragen in groepjes te brainstormen over hoe ze vinden dat dat gaat en hoe het beter kan, maak je ze onderdeel van een beoogde oplossing. Dat werkt door in de betrokkenheid met - en in het vertrouwen in school.
4. Ons uitgangspunt is: leerlingen klagen nooit voor niets. Ook de meest wilde suggestie - een roltrap in de hal - is te vertalen naar een onderliggende wens: meer rust in het gebouw bijvoorbeeld, of meer overzicht tijdens de pauze. Wij vragen net zo lang door tot we die onderliggende wensen in beeld hebben.
5. Een dialoogsessie is geen doel op zichzelf; het is een manier om te peilen hoe het met leerlingen gaat, en om ze te laten merken dat je ze wilt zien en horen. Een sessie sorteert dan ook alleen effect als je als school ook echt bereid bent iets met de opbrengst te doen. Daarom drukken we scholen op het hart: pak de actiepunten op die naar boven komen, en koppel dat aan leerlingen terug. Maak de prioriteit om de dialoogsessie regelmatig te herhalen.
Aan dit artikel werkten mee Monique Kuik en Irene Pel (project Buitenkans) en Joyce Bikker en Linda Rochat van Doornik (Centrum 1622). Benieuwd naar Centrum 1622 en wat zij nog meer doen? Kijk dan hier: www.centrum1622.nl
