Signaleren

Verminderd welbevinden bij een leerling is een belangrijk signaal voor de school. Maar dit signaleren, kan een uitdaging zijn. Bijvoorbeeld omdat pesten of het ervaren van druk zich niet alleen op school afspelen. Of omdat een leerling zich terugtrekt.

Als leerlingen hun docent of mentor vertrouwen, delen ze eerder wat er speelt. Door welbevinden te signaleren, voorkomen we problemen.

Grip op aanwezigheid en welbevinden begint dus met contact. Ook als het wél goed gaat. Vraag vanuit interesse hoe het gaat, ook als er (nog) niets aan de hand lijkt te zijn. Merk je dat het minder gaat? Ga dan vanuit interesse in gesprek.

✪ Tip: Lees de handreiking Preventief werken aan sociaal emotionele ontwikkeling en welbevinden voor concrete handvatten.

Hoe jij zelf in je vel zit, heeft tot slot invloed op hoe je naar het gedrag van leerlingen kijkt. En op hoe je een gesprek aangaat. Heb dus ook oog voor je eigen welzijn en dat van je collega’s.

Leerlingen doorgaan een sociaal-emotionele ontwikkeling. Maar wat is ‘normaal’ en wanneer kom je in actie? Oftewel: hoe herken je dat het minder goed gaat? Let op signalen.

Een signaal is eigenlijk elke verandering bij een leerling. Zoals een leerling die opeens heel druk is of juist heel stil. Of gedrag dat afwijkt van wat je zou verwachten van iemand van die leeftijd. Andere vragen die je kunt stellen aan collega’s, maar ook aan de leerling zelf:

• Heeft de leerling vrienden?
• Komen de ouders op school voor gesprekken?
• Hie is het gedrag in de klas?

Hoe jij zelf in je vel zit, heeft tot slot invloed op hoe je naar het gedrag van leerlingen kijkt. En op hoe je een gesprek aangaat. Heb dus ook oog voor je eigen welzijn en dat van je collega’s.

In de praktijk: François Vatel
Op de vmbo-school François Vatel worden mentoren en het onderwijsteam getraind in de PMA-methode (progressive mental alignment). Deze vraagtechniek - waarbij de leerling ontdekt wat een trigger voor hem/haar is - biedt docenten inzicht en handvatten om (leer)belemmerende factoren bij leerlingen weg te nemen. Doelen die de school hiermee wil bereiken:

• Signaleren en ondersteunen bij beginnend verzuim, de oorzaak aanpakken.
• Constructief betere gesprekken voeren, zodat leerlingen zich gehoord voelen.

✪ Tip: In de handreiking Signaleren voor het voortgezet onderwijs lees je meer over tijdig signaleren op leerling- en klassenniveau.

Er zijn waardevolle patronen te herkennen in verzuimgegevens. Want jongeren gaan zelden van de ene op andere dag niet of veel minder naar school. Daarvóór zijn er kansen om signalen op te vangen.

Heb bij signaleren ook oog voor het welzijn van leerlingen. Vraag ze hoe het gaat. Ervaren ze stress, kunnen ze zich goed concentreren, gaan ze met plezier naar school? En hoe zorgen ze voor zichzelf als er wat speelt?

✪ Tip: Met de vragenlijst Jij en je gezondheid van de JGZ breng je het sociaal-emotioneel welbevinden van leerlingen en de sociale veiligheid op school in kaart.

Veel scholen hebben collega’s die zich bezighouden met aanwezigheid, zoals de verzuimcoördinator. Het is waardevol als zij ook (met een collega) kijken naar het welbevinden van leerlingen. Zo’n integrale blik werkt.

Integraal oog voor welbevinden: een voorbeeld
De verzuimcoördinator signaleert in Magister dat een leerling al een paar keer te laat is geweest en ook al een aantal keer ziek is gemeld. Hij bespreekt dit met de mentor. De mentor blijkt ook ander gedrag in de klas te signaleren. Hij gaat in gesprek met de leerling. Niet over het verzuim, maar hoe het gaat.

✪ Tip: Analyseer verzuim- en aanwezigheidsgegevens maandelijks met het aanwezigheidsteam op drie niveaus:

• School: laat het onderwerp structureel terugkomen in vergaderingen.
• Klas: bespreek het met de klas en vier successen of vraag hoe het beter kan.
• Leerling: bespreek de aanwezigheid in combinatie met het welbevinden binnen de school met de copa en eventueel partners.

Merk je een signaal op bij een leerling? Geef daar dan snel opvolging aan en ga erover in gesprek met de leerling en eventueel de ouders.

Belangrijk is dat je de leerling niet aanspreekt op gedrag. Uit liever je zorg, heb interesse en geef vertrouwen. Vraag dóór zodat je leerling open kan vertellen. Let bij dit gesprek op het volgende:

• Luister met aandacht.
• Heb oprechte interesse.
• Stel open vragen.
• Stel je oordeel uit.

✪ Tip: Betrek jongeren bij het signaleren van welbevinden. Bijvoorbeeld met een creatieve ontwerpsessie, waarbij jongeren op hun eigen school ideeën aandragen.

In de praktijk: ‘s Gravendreef College
Het ‘s Gravendreef College wil haar mentoraat versterken en investeert daarom in het verbeteren van competenties als signaleren en gesprekken voeren. Mentoren volgen daarom de trainingen Oog voor signaleren en Grip op je gesprek. Trainingen van de Jeugdformaat academie.

Als leraar ben je jouw eigen instrument. Jouw sociale en emotionele bekwaamheid en welbevinden hebben direct invloed op je leerlingen. Het is dus waarde vol om regelmatig te reflecteren op je houding.

Zo sta je stil bij je houding en gedrag in de klas en ga je na of dit bijdraagt aaneen positieve pedagogische vormgeving. Drie voorbeelden hoe je dit concreet doet:

• Vraag feedback aan leerlingen. Laat ze bijvoorbeeld vragen invullen over de sfeer in de klas.
• Vraag collega’s om bij je lessen te kijken. Observeer in elkaars klas en geef feedback.
• Richt intervisie in met collega’s, om jullie professionaliteit te vergroten. De teamleider kan dit organiseren. Bespreek samen de mogelijkheden.

✪ Tip: Lees de handreiking Preventief werken aan sociaal emotionele ontwikkeling en welbevinden en ontdek tools om je welbevinden als leraar te verbeteren.

✪ Tip: GGD Haaglanden kan je helpen met bewezen effectieve interventies, inspiratie en ondersteuning bij welbevinden op school.